Bijgewerkt op 12 maart 2025 door Marvin
Hoewel het voor sommigen nog steeds een taboe is, wil ik eetstoornissen graag meer bespreekbaar maken. Ook in Nederland lijden veel mensen aan een eetverslaving. We spreken van een eetverslaving, eetstoornis of eetprobleem wanneer je een ongezonde relatie met voeding hebt.
In Nederland lijden veel mensen aan een eetprobleem of voedingsverslaving, variërend van Binge Eating Disorder (BED) en Anorexia tot Orthorexia en Boulimia. Hoe kun je een eetstoornis herkennen en wat zijn de symptomen van een eetverslaving?
En belangrijker; wat kunnen wij doen om te helpen? In deze blog op Grouwfit.nl zal ik dieper ingaan op de verschillende eetstoornissen en zal ik ook mijn eigen verhaal met jullie delen!
- Wat is een eetverslaving?
- De 4 meest voorkomende eetstoornissen in Nederland
- Binge Eating Disorder (overeten)
- Boulimia (eetbuien)
- Anorexia (uithongeren)
- Orthorexia (té gezond)
- Eetstoornissen herkennen
- Mijn verhaal: eetproblemen sinds mijn jeugd
- Wanneer wordt eten een verslaving?
- Het Minnesota Model
- Hulp nodig bij eetstoornis?
- Veelgestelde vragen over eetstoornissen
Wat is een eetverslaving?
Ondanks dat een eetverslaving een onbalans is in de relatie met eten, heeft het toch veel gelijkenissen met andere verslavingen. Denk bijvoorbeeld aan een drugsverslaving of alcoholverslaving. In al deze stoornissen bestaat er een dwangmatige neiging tot het gebruik van bepaalde middelen en ontstaat obsessief gedrag. Bij een eetprobleem uit dit zich vaak in het dwangmatig eten van junkfood of ander voedsel.
Dit wordt vaak veroorzaakt door langdurige emotionele stress, pijn of onzekerheid. Zo kunnen veel mensen zich vast wel herkennen in de term ‘emotionele eter’. Wanneer je even niet lekker in je vel zit kan lekker eten je een soort van troost bieden. Helaas slaat dit bij mensen met een eetstoornis door en raken ze de controle kwijt, waardoor een hele ongezonde relatie met eten ontstaat.
Een eetverslaving is een psychische stoornis die een verstoord eetgedrag met zich meebrengt en vaak wordt gecompenseerd door bewust braken of laxeren.
De 4 meest voorkomende eetstoornissen in Nederland
Er bestaan verschillende soorten eetverslavingen, die zich allemaal uiten in obsessief eetgedrag. Hoewel deze eetstoornissen andere kenmerken hebben, worden ze vaak veroorzaakt door onzekerheid en de angst om dik te worden. De meest voorkomende eetproblemen in Nederland zijn Binge Eating Disorder, Boulimia, Anorexia en Orthorexia.
1. Binge Eating Disorder (overeten)
Mensen die lijden aan BED (Binge Eating Disorder) hebben de ziekelijke drang om te overeten. Zij zullen zich vaak helemaal vol eten en niet kunnen stoppen, ook al hebben ze meer dan genoeg gegeten. We noemen dit ook wel een eetbuistoornis.
Je eet dan sneller en veel meer dan normaal, terwijl je vaak niet eens honger hebt. Eetbuistoornissen kunnen leiden tot verschillende klachten, zoals:
- Morbide obesitas (aangezien je steeds boven je caloriebehoefte eet)
- Chronische vermoeidheid
- Gebitsproblemen
- Hoge bloeddruk
- Buikpijn en buikkrampen
2. Boulimia (eetbuien)
Boulimia nervosa is een eetverslaving die behoorlijk veel lijkt op Binge Eating Disorder. Bij Boulimia heb je last van ongecontroleerde eetbuien, waarbij je extreem veel eet. Deze eetstoornis kenmerkt zich echter door compensatiegedrag. Na de eetbui wordt gekozen voor bewust overgeven of laxeren omdat men zich schuldig voelt over de eerdere eetbui.
Boulimia komt vaker voor dan anorexia, maar is niet altijd even zichtbaar. Boulimia-patiënten blijven vaak beter op gewicht en er is zelden sprake van extreem gewichtsverlies. Toch is behandeling noodzakelijk, want Boulimia kan de volgende effecten op je lichaam hebben:
- Niet meer ongesteld worden
- Haaruitval
- Flauwvallen / duizeligheid
- Hartritmestoornissen
- Spierkrampen
3. Anorexia (uithongeren)
De meest bekende eetstoornis in Nederland is waarschijnlijk wel Anorexia nervosa. Bij Anorexia zijn de klachten heel duidelijk zichtbaar en ontstaat gewichtsverlies met ernstig ondergewicht als gevolg. Deze ziekte kenmerkt zich door vasten in combinatie met extreem veel sporten, of perioden van vasten afgewisseld met vreetbuien en braken (wat je dus ook ziet bij Boulimia). Anorexia ontstaat door een zeer vervormd zelfbeeld en de angst om dik te worden.
Deze eetstoornis komt vaak voor bij meiden tussen de 14 en 18 jaar. Er wordt ook een link gelegd tussen Anorexia en de media of Instagram, omdat hier een onrealistisch beeld wordt geschept met behulp van filters en Photoshop. Door de angst om aan te komen worden veel voedingsstoffen, zoals suikers en vetten, compleet vermeden. Anorexia kan leiden tot de o.a. volgende lichamelijke klachten:
- Extreem gewichtsverlies
- Verstoorde hormoonbalans
- Slaapproblemen
- Niet meer naar de wc kunnen
- Chronische vermoeidheid en lusteloosheid
4. Orthorexia (té gezond)
Een steeds vaker voorkomende voedingsstoornis is Orthorexia Nervosa. Mensen met Orthorexia hebben een ongezonde obsessie met gezond eten en vermijden voedingsmiddelen die zij als ‘slecht’ beschouwen.
Dit kan leiden tot ernstige tekorten aan voedingsstoffen, spierverlies (atrofie) en verstoorde hormoonbalans. Door de invloed van social media en de toename van fitness trends en extreme diëten, is deze eetverslaving steeds vaker zichtbaar.
Alles wordt afgewogen en producten die naar hun idee ongezond zijn worden compleet vermeden. Hierdoor ontstaan op de lange termijn flinke tekorten aan belangrijke voedingsstoffen.
Helaas is Orthorexia nervosa nog geen officieel erkend ziektebeeld. Maar omdat mensen die lijden aan dit eetprobleem zoveel voedingsmiddelen vermijden lopen zij de kans op fysieke klachten, zoals:
- Verstoorde hormoonhuishouding
- Ernstig ondergewicht
- Depressiviteit
- Ernstig tekort aan vitaminen en mineralen
- Atrofie (spierverlies)
Eetstoornissen herkennen
Een eetverslaving herkennen is niet altijd eenvoudig, maar het heeft veel overeenkomsten met andere soorten verslavingen, zoals drugsverslaving, alcoholverslaving en suikerverslaving. Mensen met een voedingsstoornis ervaren een dwangmatige behoefte om te eten, vaak als gevolg van emotioneel eten of een negatief zelfbeeld.
Er bestaat natuurlijk een groot verschil tussen gezond eten en strikt met je voedingsschema bezig zijn én het ontwikkelen van een eetstoornis. Maar hoe kun je dan een eetverslaving herkennen? Ten eerste merk je dat jij (of iemand in je omgeving) dwangmatige en vaste rituelen begint te volgen rondom eetmomenten.
Ook wanneer je plotselinge veranderingen opmerkt in gewicht of lichaamssamenstelling kan dit wijzen om een eetprobleem. Daarnaast vinden mensen met een eetstoornis het vaak moeilijk om in gezelschap te eten. Ze kiezen er voor om alleen te eten, omdat ze dan hun dwangmatigheden niet hoeven te verklaren aan anderen.
Symptomen eetprobleem
Over het algemeen herken je een eetverslaving aan de volgende symptomen.
- Het liefst alleen eten
- Elke calorie tellen / bijhouden
- Continu op de weegschaal staan
- Na het eten overgeven of laxeermiddelen slikken
- Maaltijden overslaan
- Eten en gewicht voelt als een obsessie
- In paniek raken wanneer je niet kunt eten wat je wilt
Mijn verhaal: eetproblemen sinds mijn jeugd
Ik wil eetverslavingen graag bespreekbaar maken omdat ik hier in het verleden zelf ook mee te maken heb gehad. Gelukkig was ik geen ‘ernstig’ geval, maar mijn relatie met voeding is wel behoorlijk verstoord geweest. Als je de Over Mij pagina hebt bekeken, heb je vast gelezen dat ik mijn hele jeugd veel te dik ben geweest. Tot op een gegeven moment de knop omging en ik gezonder ben gaan eten en veel ben gaan sporten. Ik ben toen 27 kilogram afgevallen.
Klinkt allemaal goed toch? Helaas ben ik destijds obsessief met eten omgegaan. Durfde niks ongezonds meer te eten en at echt veel te weinig. Combineer dit met dagelijks sporten en een gevaarlijke combinatie is geboren.
Ik telde al mijn calorieën en probeerde vetten en suikers compleet te vermijden. Had geen kennis over voedingsleer, dus in mijn ogen waren dat de slechte voedingsstoffen. Binnen 3 maanden was ik 27 kg kwijt, maar maakte dit mij gelukkiger?
Nee eigenlijk niet! Door de verstoorde relatie met voeding genoot ik niet meer van lekker eten. Ik wilde niet uiteten met vrienden, en als ik toch ging nam ik iets ‘gezonds’ in plaats van datgene waar ik zin in had. Ook raakte ik in paniek als we thuis eens een patatje aten. In mijn gedachten was al mijn harde werk dan voor niks geweest, onzin natuurlijk!
Gelukkig veranderde deze obsessie langzamerhand en vond ik een betere balans tussen gezond leven en genieten van mijn eten. Helaas zijn er ook veel gevallen bekend waarbij de eetstoornis alleen maar erger is geworden.
Wanneer wordt eten een verslaving?
Het herkennen van een eetverslaving kan lastig zijn, maar er zijn een aantal duidelijke kenmerken. Een verslaving wordt vaak gekenmerkt door een dwangmatige drang om te eten, een verstoorde relatie met eten en een verhoogde tolerantie voor voedsel. Sommige mensen ontwikkelen een suikerverslaving, waarbij ze constant verlangen naar zoete en bewerkte voedingsmiddelen.
DSM 5
De richtlijnen die hiervoor door de meeste psychologen en psychiaters in Nederland worden gebruikt worden, zijn gebundeld in de DSM 5: de vijfde editie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Dit is een handboek dat periodiek door de American Psychological Association wordt uitgegeven¹. Hierin worden alle psychische aandoeningen die je kunt hebben beschreven.
De meest relevante stoornis in de DSM 5 heet de stoornis in het gebruik van middelen. Zaken die een rol spelen bij het bepalen of iemand hier last van heeft zijn het verlangen dat de gebruiker tot een stof voelt en of hij of zij vaker en meer gebruikt van een stof dan dat zijn of haar intentie was. Daarnaast wordt ook gekeken naar de effecten van de consumptie van de stof op werk, studie, relaties en vriendschappen.
Ook wordt er gekeken naar het verliezen van interesse in andere dingen waar hij of zij vroeger veel tijd aan besteedde en of dit is verminderd door de consumptie van de stof. Tot slot wordt er gekeken naar tolerantie die optreedt bij veelvuldig gebruik en onthoudingsverschijnselen.
Suiker is net zo verslavend als alcohol
Het is duidelijk dat overmatige consumptie van een stof als suiker minder snel dit soort problematische aspecten met zich mee zal brengen dan alcohol. Dit terwijl de chemische structuur van beide stoffen sterk overeenkomt. Ook zijn er veel parallellen in hoe alcohol en bijvoorbeeld fructose door het lichaam wordt verwerkt.
Daarmee samenhangend leiden beide stoffen tot veel van dezelfde lichamelijke ziekten, zoals hart- en vaatziekten, diabetes en leververvetting. Ondanks al deze overeenkomsten, is het feit dat suiker minder snel tot psychische ziekte leidt dan bijvoorbeeld alcohol, een reden dat het minder snel beschouwd wordt als een stof waar je echt verslaafd aan kan raken.
Het Minnesota Model
Veel verslavingsklinieken, zoals Connection SGGZ in Nederland, gebruiken het Minnesota Model bij aanpak van verslavingen². Deze aanpak is gebaseerd op de twaalf stappen die door de door Bill Wilson en Bob Smith – oprichters van de AA (de Alcoholics Anonymous) – zijn vastgesteld. Het is een vorm van behandeling die is in de jaren 1930 is ontstaan in de VS. Daarmee wordt het dus al bijna een eeuw toegepast.
De eerste van deze twaalf stappen is de erkenning van het probleem. De verslaafde dient ‘de nederlaag’ te erkennen voordat een behandeling kan beginnen. Hoe zorg jij als familielid, vriend of collega ervoor dat degene in jouw omgeving deze nederlaag erkent?
Connection SGGZ geeft aan dat ze geen verplichte opnames kunnen doen. Als je bezorgd bent over het alcohol- of middelengebruik van iemand in je omgeving, is er dus een heel pad wat voorafgaat aan het begin van een behandeling van de verslaving. Hierbij speel jij als familielid, vriend of collega dus een belangrijke rol.
Hulp nodig bij eetstoornis?
Worstel jij met een eetverslaving? Of vermoed je misschien dat iemand in jouw omgeving een eetstoornis heeft? Probeer dit bespreekbaar te maken. Er is namelijk hulp beschikbaar, je staat er echt niet alleen voor!
Vaak worden dit soort psychische stoornissen veroorzaakt door een verkeerd zelfbeeld, onzekerheid of andere emotionele pijn. Er zijn verschillende instanties die jou hierbij kunnen ondersteunen. Zij helpen jou op weg naar een betere relatie met eten, een positiever zelfbeeld en een betere gezondheid.
Zo kun je eens kijken bij Trubendorffer of Connection SGGZ. Zij bieden hulp bij alle soorten eetverslavingen en kunnen jou (of iemand die je kent) stapsgewijs ondersteunen bij het bereiken van zelfacceptatie en het aanpakken van de onderliggende problemen. Wees er snel bij en voorkom ernstige lichamelijke én emotionele klachten!
- Redcon1 Total War review & ervaring 2025 - 6 maart 2025
- Leefstijlcoach vergoeding in zorgverzekering - 21 november 2024
- High Cable Bicep Curl uitvoering & uitleg - 13 november 2024
Bronnen
- Regier, D. A., Narrow, W. E., Kuhl, E. A., & Kupfer, D. J. (2009). The Conceptual Development of DSM-V. American Journal of Psychiatry, 166(6), 645–650. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2009.09020279
- Corveleyn, J., van Limbergen, S. Het Minnesota-model: een stappenbenadering van verslavingsproblematiek. PSIE 27, 150–160 (2001). https://doi.org/10.1007/BF03061951
- Afbeeldingen: Standardmedia.co.ke, Eatingorderexplorers.com, Alberttobiadds.com
Veelgestelde vragen over eetstoornissen
❓ Wat is een eetverslaving en hoe verschilt het van een gewone eetstoornis?
Een eetverslaving is een aandoening waarbij iemand een dwangmatige behoefte voelt om te eten, vaak zonder lichamelijke honger. Dit kan zich uiten in het overmatig consumeren van voedsel, vooral suikerrijke of vette producten, om negatieve gevoelens zoals stress of verdriet te onderdrukken. Het verschil met een eetstoornis zoals anorexia of boulimia is dat een eetverslaving meestal niet gepaard gaat met een extreem verlangen naar gewichtsverlies, maar eerder met een verlies van controle over eetgedrag.
❓ Wat zijn de belangrijkste signalen dat iemand een eetverslaving heeft?
Mensen met een eetverslaving ervaren vaak een oncontroleerbare drang om te eten, zelfs als ze vol zitten. Ze kunnen zich schuldig voelen na het eten, maar toch de cyclus van overeten blijven herhalen. Andere signalen zijn obsessief denken aan voedsel, het eten van grote hoeveelheden in korte tijd en het verbergen van eetgedrag voor anderen. Vaak gaat een eetverslaving gepaard met stemmingswisselingen, een laag zelfbeeld en een gevoel van machteloosheid over het eetgedrag.
❓ Kun je echt verslaafd raken aan eten?
Ja, wetenschappelijk onderzoek laat zien dat voedsel, met name suiker en bewerkte producten, een vergelijkbaar effect op de hersenen kan hebben als drugs of alcohol. Wanneer iemand suikerrijk of vet eten consumeert, komen er dopamine en andere gelukshormonen vrij, wat zorgt voor een tijdelijk goed gevoel. Dit kan leiden tot een patroon waarin iemand steeds vaker eet om datzelfde beloningsgevoel te ervaren, wat uiteindelijk kan uitmonden in een verslaving.
❓ Is suiker echt verslavend?
Hoewel suiker niet als een klassieke verslavende stof wordt erkend, laten onderzoeken zien dat het een vergelijkbare impact op de hersenen kan hebben als alcohol en drugs. Suiker activeert het beloningssysteem in de hersenen, waardoor het verlangen naar meer kan ontstaan. Dit kan ertoe leiden dat iemand steeds meer suiker consumeert om hetzelfde tevreden gevoel te krijgen. Hoewel suiker niet leidt tot lichamelijke ontwenningsverschijnselen zoals bij alcohol of nicotine, kan het wel bijdragen aan ongezonde eetgewoonten en dwangmatig eetgedrag.
❓ Wat is te veel suiker?
Voor suiker baseert het Voedingscentrum de normen op die van de Wereldgezondheidsorganisatie: alle vrije suikers die je binnenkrijgt dient tot 10 procent van het totale aantal calorieën dat je op een dag eet beperkt te blijven. Concreet houdt dit in dat als je op een dag 2.500 calorieën binnenkrijgt, je voeding zo’n 63 gram suiker mag bevatten.
❓ Wat is te veel koffie?
Voor koffie noemt het Voedingscentrum een consumptie tot zes koppen acceptabel, op de voorwaarde dat dit wel op een goede manier wordt gezet. Hierbij zijn zetmethoden waarbij de koffie door een papieren filter loopt het beste voor de gezondheid. Bij andere zetmethoden ligt de norm van het Voedingscentrum lager.
❓ Kan een eetverslaving behandeld worden?
Ja, een eetverslaving is behandelbaar. Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) helpen om negatieve denkpatronen rondom eten te doorbreken en controle terug te krijgen. Soms is het nuttig om samen te werken met een diëtist of voedingsdeskundige om een gezonder eetpatroon op te bouwen. Ook ondersteuningsgroepen en gespecialiseerde klinieken kunnen helpen bij het herstellen van een gezonde relatie met voeding.
Overgewicht is een maatschappelijk probleem in Nederland. Bijna de helft van de volwassen inwoners is Lees blog
Overgewicht komt helaas veelvuldig voor in Nederland, bijna 50% van de Nederlanders heeft te kampen met Lees blog
Wil je het roer omgooien, omdat je niet helemaal lekker in je vel zit? Kun Lees blog
HARDERWIJK - In geen Nederlandse gemeente zijn de inwoners zo gezond als in het Gelderse Lees blog
